Валерий Пономарёв — Koktebel Jazz Party 2017 иштиракчиси. О, СССР-ден кеткенде Клиффорд Брауннынъ, Ли Морганнынъ ве Фредди Хаббарднынъ сололарыны эзберден биле эди. Бугунь Валерий Пономарёв дюньянынъ 10 энъ гузель джаз боразанджылары сырасына кире. Нью-Йоркта онынъ озь биг-бэнди ве Москвада тамам бойле оркестри бар. Koktebel Jazz Party фестивалинден эвель эфсаневий джазмен озь яшайышында джаз акъта ве музыкада эльчи вазифеси акъта тариф этти.
— Сиз дёрт йыл улу давулджы Арт Блэйкининъ Jazz Messengers такъымында чалдынъыз. Бу насыл олды я?
— Манъа аля даа «Сиз оркестрге насыл еттинъиз?» дегиль де, «Русиеде бойле иджра этмеге насыл огрендинъиз?» деген суаль берелер. Мен мувафакъиет иле тапылдым. Арта Блэйкининъ оркестри адетиндже Африкада догъгъан америкалылардан тешкиль олуна эди. Ве бирден бойле оркестрде саде америкалы дегиль де, рус адамы пейда ола. Бу эр кезни шашыртты! Мени корьмек ичюн бютюн дюньядан келе эдилер, халкъ айретте къалгъан эди. Мен акъта бойле яза эдилер: «О, ойле ойнай ки, санки Гарлемде догъды».
— Не ичюн Jazz Messengers?
— Мени акъикъат, инсаф ве бу музыканынъ кучю айретте къалдырды. Бу пек агъыр иришильген гъалебе киби дуйгъум бар. Бу сеслерни динълеп бакъынъыз. Инсанларгъа кучь олса биле, олар эписи бир озь акъикъаты акъта тариф этелер. Арт Блэйки аджайип бир инсан эди. О, сыкъ алда, хусусан мен оркестрде чалып башлагъанымда бойле дей эди: «Акъикъат уйдурмадан устюндир. Акъикъатны бильсенъ — оны айтмагъа къоркъма». Ве бунъа бойле деп, къоша эди, пек кулюнчли: «Бизим дисклеримизни сатын алынъыз, Аллах огюнде айткъан киби айтам, пара пек керек».
— Сизинъ оданъызда диварда чалгъыджыларнынъ портретлери асылы. Олар кимлер?
— Бу меним бутюн иджадымнынъ анахтары. Олар эписи мен ичюн эсас ильхам бериджилердир: Клиффорд Браун, Чарли Паркер, эписи девирлернинъ ве халкъларнынъ даясы, Ли Морган, яш Арт Блэйки, меним биталарым ве къартбабаларым, Луи Армстронг. Сёз сырасы, меним ресимим бар, мен оны балалыкъта чызгъан эдим. Мен о вакъыт даа чалмай эдим, амма озюми боразанджы киби тасавур эте эдим. Мен «Америка» меджмуасында Луи Армстронгнынъ фоторесимини корьген эдим,о мени айретте къалдырды. Куню бою мен онъа бакъа эдим, ве, ниает, чыздым. Янында исе мен озюми тасвир этим. Мында яхшы корюне, мен даа боразан чалмай эдим, чюнки боразанны насыл тутмагъа биле бильмей эдим.
— Арт Блэйкиден гъайры озь ильхам бериджилеринъиз иле корюштинъизми?
— Мен чокъусы мабутларым иле таныштым ве чалдым. Амма меним яшайышымда энъ буюк эльмаз ташы — бу Арт Блэйки ве «Посланцы джаза» такъымы иле иштир. Сонъра исе мен энъ эсас боразан къараманымнынъ — Клиффорд Брауннынъ оркестринде чалдым. Бир кере мен Ордынкада боразанджылар сыныфына кирдим. Анда фикирге далгъан Клиффорд Брауннынъ фоторесими асылы эди, къолунда пультлы боразан. Якъын ерде балалар репетиция кечире эдилер. Мен оларгъа: «Бакъынъыз, мен мына бу боразанны чалдым!» — дедим. Олар мени акъылдан тайгъан деп, белледилер. Амма, ёкъ. Совет бирлигинден огъланчыкъ дюньяда энъ гузель джаз оркестринде чалмагъа истегени ичюн къачып кеткен, деп, ким айтар эди.
— Я Бродский иле корюшкен эдинъизми? Сиз бир вакъытта кеткен эдинъиз.
— Корюштим, атта бир къач кере. Меним аркъадашым, о да рус, башкъа бир штата эди, онынъ озь араба устаханеси ве бензоколонкасы бар эди. Мен онъа машнамы тамир этмеге бардым, анда исе бир эркек отура эди. Меним достум айта: «Валера, таныш ол, бу Бродский». Ана биз бойле таныштыкъ. Алчакъ гонъюлли эркек озюни ич те дикъкъат талап этмейип, отура эди. Сонъра даа бир кере бойле корюштик. Мен даа Михаил Барышниковны бираз биллем, онынъле бираз къонушкъан эдим. Евтушенко иле де расткельген эдим.
— Сиз шимди дерс бересиз, Блэйкининъ аньанесини девам этесиз. Озь студентлеринъизге джаз акъта не тариф этесинъиз?
— Мен оларгъа бу музыка — тиль киби олгъаныны анълатам: о. даима инкишаф этмекте. Боразан чалмакъ ве лаф этмек — бу бирдир. Мен озь яшайыш теджрибем иле пайлашмакътан бахтлым. Мына мен тылсымлы бир шейге токъундым, мен ичюн бу акъта башкъаларгъа тариф этмек къуванчтыр. Керчек айтсам, студентлер севиеси де бугунь бам-башкъадыр, тек къулакъларынъны ач ве оларны динъле.
— Шимди Русиеде акъикъий джаз чалмагъа огренмек мумкюнми?
— О, эбет. Русиеде аджайип чалгъыджылар бар. Сёз сырасы, биз фестивальде чыкъышта булунаджакъ квинтетимиз тамам бойле йигитлерден ибарет. Аджайип давулджы Паша Тимофеев. Эвеллери Русиеде давулджылар ич те ёкъ эди, шимди исе акъикъий сойлары бар. Мына Паша бойлелерден бириси. Володя Кольцов-Крутов — айны бойле севиеде бизим контрабасчымыз. Родион Гоборов, пианоджы. Сергей Головня, саксофонджы. Бу дюнья севиесинде инсанлар, бизим эвельки несилимизге урьметим иле берабер. Истидатлы инсанлар эр вакъыт чокъ эди, амма бойле инкишаф этмек, бу дереджегедже, — эвеллери бу ёкъ эди.
— Бир кере сиз джаз меркези яваш-яваш Русиеге денъише, деген эдинъиз. Не ичюн сиз бунда эминсиз?
— Чюнки Русие шимди джазны пек фааль италь эте. Дюньянынъ ич бир мемлекетинде бойле шей ёкъ. Кимерде атта Русиеде джаз Нью-Йорккъа бакъкъанда зиядедже, деп, тюшюнесин. Джаз, эльбетте, — бу Американынъ иришмеси. Амма багъшыш оларакъ бутюн дюньягъа даркъалды. Джаз не ерде олса биле, инсанлар оны динълейлер ве сесленелер. Арт Блэйки эр вакъыт, музыка динълейиджилерге бойле тесир эте, онынъ къылыфыны алып ташлай, дей эди. Бизим вуджудымыз куньделик яшайыштан бойле бир къылыфнен санки къорчалана. Акъикъий санаткъа токъунгъанда, бу къылыф ёкъ ола, сиз эр шейни ачыкъ-айдын менимсейсинъиз.
— Сиз бир къач йыл эвельси энди Koktebel Jazz Party фестивалинде булунгъан эдинъиз. Теэссюратларынъыз насыл?
— Аджайип фестиваль, онынъ ичюн эр кес кельмек ве бу не олгъаны корьмек керек. Сиз ильк сефер джаз сеслерине токъунгъанда, гонълюнъиз ачыла, бу сеслерни къаршылай. Сейирджилер ве чалгъыджылар санада берабер чалышсалар, бир маден къайнагъы олып чыкъа. Айтмакъ ве ишанмакъ — бу бир, эр бир юджейренъ иле джазны синъдирмек — бу башкъадыр. Биз сизге аджайип бир манзара такъдим этеджемиз: башкъа алемге, санат алемине буюк музыкаль сеяхат. Мен джаз эльчиси оларакъ сизге фестивальге ёл алам ве чыкъышта булунмакътан бахтлы олурым.